Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
De bestorming van de Bastille (schilderij van Jean-Pierre Houël (1735-1813) (BN Paris)

Kranten

Hoe drong het nieuws van de bestorming van de Bastille tot Nederland door? Ongetwijfeld via de krant, want dat was in de 18e eeuw het enige nieuwsmedium in onze contreien. In 1789 verschenen er in de Noordelijke en Zuidelijke Nederlanden al talloze kranten in het Nederlands en het Frans. De buitenlandse nieuwsvoorziening bestond vooral uit het vertalen van diverse kranten. Auteursrecht bestond nog niet, evenmin waren er eigen correspondenten.

Door de gedigitaliseerde kranten uit die tijd te doorzoeken, ontstaat een goed beeld van de snelheid en de manier waarop het nieuws uit Frankrijk tot ons kwam.

Camille Desmoulins

De aanzet tot de bestorming van de Bastille vond volgens de gangbare overlevering plaats op zondag 12 mei, toen de stotteraar en werkeloze advocaat Camille Desmoulins 's middags het café Foy uitstormde, op een tafel klom in de tuin van het Palais Royal, de verzamelplaats van de gegoede burgerij, en uitriep dat het volk de wapens ter hand zou moeten nemen om zich te beschermen tegen de koninklijke troepen. Hij haalde zelf een pistool tevoorschijn. De volgende dag werd een burgermilitie van 40.000 man gevormd, de Nationale Garde. Op dinsdag 14 juli volgde de plundering van het wapendepôt van het Hôtel des Invalides, waar kanonnen en musketten lagen opgeslagen, maar geen buskruit. Vervolgens trok het volk naar de Bastille, waar wél buskruit lag opgeslagen.

De Oprechte Haarlemse Courant van 23 juli 1789

 "Men wil de Bastille, dat Monument der Slaverny, geslecht hebben"

De oudste krant van Nederland, De Oprechte Haarlemse Courant (nog altijd voortlevend in het tegenwoordige Haarlems Dagblad), berichtte in de krant van 23 juli 1789 als eerste over de gebeurtenissen op maandag 13 juli:

Parys. Dingsdag den 14.

Gisteren avond liet men nog ieder uit de Stad, maar heden wordt alles aangehouden, en men wil dat elk den algemeenen nood deele. Dewyl men nog geen geweeren genoeg heeft, en men weet dat er is het Hotel der Invaliden zyn, gaat de Burgery derwaards; Mr. de Sombreuil, de Gouverneur aldaar, had zeker tegenstand kunnen bieden, maar zou eindelyk hebben moeten bukken; hy neemt dus de party van burgerbloed te spaaren, en opent de deuren. De Burgery wordt daar meester van 2000 Geweeren , 24 Stukken Geschut, en eenige Ammunitie. Er worden spoedig goede Kanonniers gevonden.

Ten twee uur neemt men de courageuse resolutie om naar de Bastille te gaan. Men vraagt eerst aan den Gouverneur om wapenen en kruit, en dat wel onder bescherming van een wit Vaandel. Hy laat 200 persoonen inkomen, toen de valbrug ophalen, en die brave lieden door twee Stukken met schroot beschieten. Met de eerste decharge vallen er 80. Die van buiten beginnen toen te vuuren; het Kanon schiet bres; men stormt; het Kanon schiet ook de valbrug neer, en men verovert het eerste voorhof, niettegenstaande het Bataillon Zwitsers en de Invaliden, reeds vry wat gedund door de eerst ingekomenen die als wanhoopenden gevogten hebben. De tweede valbrug wordt op dezelfde manier in een oogenblik veroverd, en alles neêrgemaakt, wat weêrstand biedt.

De Gouverneur sneuvelt de eerste. Zyn kop wordt afgehouwen, en op een piek gestoken, met dit opschrift: de Launay, Gouverneur van de Bastille, trouwloos en verrader des Volks. Men draagt dien, en den kop van Mr. Pujet den Majoor der Bastille de  geheele Stad door. Men had lang getwyfeld, dat Mr. de Flesselles, de Provoost der Kooplieden, de Burgery verraadde, nu vondt men in de zak van de Launay een brief, waarin hij schreef: “houdt het tot 8 uur, dan krygt gy Troepen en Bomben, ondertusschen zal 't canaille zich amuseeren." Dit kostte hem ’t leven; hy word van 't Stadhuis gehaald, en op de Plaats de Greve door beulshanden den kop afgeslagen. Het volk laat de Gevangenen uit de Bastille los, een onder anderen van 55 jaar die er 32 van daar gezeten had, en nauwlyks meer gaan kon. Men wil de Bastille, dat Monument der Slaverny, geslecht hebben; men bezet het, tot dat dit zal kunnen geschieden, met 3000 man. De Grenadier, welke het eerst ze beklommen heeft, krygt van 't volk het kruis van St. Louis van den Gouverneur.

De Ommelander Courant van 24 juli 1789

"het hoofd afgeslagen, en het zelve door de gansche stad in zegepraal rondgedragen"

De Groningse "Ommelander Courant" komt een dag later (24 juli) met de volgende berichtgeving:

De brieven van Parys van den 17 dezer behelzen gewigtig nieuws, waar van wy alleen eenige hoofdzaken kortlyk zullen  opgeven: Men heeft de camperende trouppen geattaqueerd, en, met hulp der Gardes, vermeesterd. Drie Zwitzersche Regimenten hebben de wapens neergelegd, twee nationaale liepen over, de Burgers werden in de kerken vergaderd om te tekenen tot het oprigten van een Corps gewapende Burgery; dezen dragen eene groene Cocarde tot een veldteken. Deze nieuw gewapende burgery heeft den Marquis de la Fayette tot Commandant en Chef verkozen, die zulks heeft aangenomen, ook heeft zy ten eersten begonnen te patrouilleren. Men heeft de Bastille door geweld van bomben, in twee uuren tyds overweldigd, den Gouverneur met zyn Lieutenant naar de Geregtsplaats, la Greve, geleid, hem het hoofd afgeslagen, de bebloede hoofden, op eene piek, door Parys rond gedragen haar het Koninglyk Paleis. Den Provoost der kooplieden heeft men uit de Vergadering der verkiezers gehaald, insgelyks na de plaats la Greve gesleept, én daar het hoofd afgeslagen, en het zelve door de gansche stad in zegepraal rondgedragen. De heer Bailly werd ten eersten door een algemeen geroep tot Provoost der Kooplieden geproclameerd. Verscheidene kanonniers invalides heeft men dood geschooten; zelfs heeft men er op den hoek van eene straat twee gevonden, die men opgehangen had.

De hoofden van Bernard-René de Launay en Jacques de Flesselles worden door de straten van Parijs gedragen (prent uit 1789)

"Den eersten hamerslag om dat haatelyk gebouw af te breeken"

De Oprechte Haarlemse Courant, destijds één van de beste en snelst geïnformeerde kranten van ons land, kwam twee dagen later (25 juli) met een aanvullend verslag van de gebeurtenissen die op maandag 14 juli en de daarop volgende dagen plaatsvonden:

Toen de Burgery van deeze Stad Maandag besloot zich zelve te wapenen , wierd de Stadsregeering aanbevoolen aan een Permanent Committé van 14 Persoonen, onder voorzitting van Mr. de Flesselles, Provoost der Kooplieden. Deezen formeerden dien zelven dag nog het plan tot oprichting eener gewapende Burgery.

De attaque op de Bastille is met deeze omstandigheden verzeld geweest. In den namiddag van Dingsdag, nadat de Burgery het Kanon van de Invalides had in bezit genomen, wierd een Detachement met twee Stukken naar de Bastille gezonden, om de Ammunitie te vorderen. Een witte Vlag verzelde het zelve, en dit wierd met een dergelyke door die van binnen beantwoord. Doch niettegenstaande dit ordonneerde de Gouveneur aan de Wacht om te vuuren, waardoor verscheiden sneuvelden. Het Volk hierover raazende, liep vooruit om het te bestormen, wanneer de Gouverneur toestond om een zeker getal binnen te laten.- Een Party van omtrent veertig ging toen over de ophaalbrug, welke oogenbliklyk weder wierd opgehaald, en zy allen vermoord. Deeze breuk van trouw, verzeld met Zulk een verre gaande barbaarsheid, bragt natuurlyk  een ontembaaren geest van wraak voort. Er wierd spoedig een bres in de Poort geschooten, de Fortres bestormd en men gaf zich over. De Gouverneur, de commandeerende Artillery-Officier, de Cipier en twee Invalieden, welke meer actief waren geweest dan de rest    wierden gevat en voor het Committé, op het Stadhuis zittende, gebragt; door hetzelve wierd de Gouverneur, Marquis de Launay, gevonnisd om onthoofd te worden, dat directlyk op de plaats de Greve wierd geëxecuteerd. De andere gevangen wierden ook gerecht. 

Mr. de Flesselles had, schoon zelve President zynde van het detentieweezen, dien dag zich suspect gemaakt door ’t weigeren van Wapenen, Kruit enz. Nu wier ‘er een Courier van eene zeer voornaame Personagie aangehouden met een Brief aan hem, dat hy zich toch wel zou houden, en den tyd rekken, want dat er dienzelven nacht veertig duizend Man zouden komen. Hy wierd daarop in de Raadkamer gevat, geëxamineerd, diergelyke Brieven op verholen plaatsen by hem gevonden, en daarop ter dood gevonnisd.

Het is de Hertog van Liancourt geweest, welke zyne Majesteit heeft overgehaald. Deeze Heer ging ’s nachts na twaalf uur by den Koning, die zo men verzekert reeds te bed lag, en vertoonde zyne Majesteit het gevaar waaraan hy zoo wel zich zelve als alle zyne getrouwe onderdaanen blootstelde, in dien hy by de violente maatregulen welke men had doen neemen, persisteerde.

‘s Nachts tusschen Donderdag en Vrydag begonnen die geenen, welke het meest ‘s Volks wraak te vreezen hadden, op hunne veiligheid te denken. De geheele familie van Polignac nam dien nacht de vlugt; de Hertogin van dien naam en de Prins van Lambesc waren reeds al voor uit. De Baron van Breteuil volgde dit voorbeeld. Zelfs de Graaf van Artois en de Prins van Condé achtten het raadzaam zich te verwyderen. De Hertog van Luxemburg en verscheiden andere zyn naar Engeland. (…)

Het was Woensdag avond een heerlyk schouwspel, het Guarnisoen van de Bastille in de Wapenen te zien, en 500 Werklieden die op het sein van een generaale salvo den eersten hamerslag sloegen om dat haatelyk gebouw af te breeken, onder het gestadig gejuich van Vive la Nation. Men werkt 'er gestaadig aan, maar het Muurwerk is zo vast, dat zo men het niet laat springen, men ‘er wel twee Maanden werk aan zal hebben.

De sloop van de Bastille (Franse prent, 1789)

Vrijheid, gelijkheid en broederschap

En zo werd met de sloop van de Bastille het fundament gelegd voor de Eerste Franse Republiek. Een revolutie die volgens de principes van Liberté, égalité, fraternité, oftewel Vrijheid, gelijkheid en broederschap, beschouwd kan worden als de grote doorbraak naar een nieuw en democratischer  Europa, al ging dat met de gebruikelijke horten en stoten.  De bestorming van de Bastille op 14 juli 1789 blijft een belangrijke cesuur in de moderne geschiedenis.

9 augustus 2016

De Franse revolutie

t
Bekijk Video
15 min
6 april 1981

Hier Parijs, hier Jan Brusse: de Bastille

b
Bekijk Video
12 min
9 augustus 2016

Opera over de bestorming van de Bastille en de Franse Revolutie

b
Bekijk Video
1 min
9 augustus 2016

De viering van Frankrijks nationale feestdag, 14 juli, te Parijs

b
Bekijk Video
4 min

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: