Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
treinongeluk 1917

Wilhelmina werd al als tienjarig meisje koningin van Nederland na de dood van haar vader in 1890. Het had weinig gescheeld of Juliana was hetzelfde overkomen in 1917 als achtjarige. Haar moeder Wilhelmina ontsnapte dat jaar aan de dood tijdens een treinongeluk.

‘Gistermiddag’, schreef Het Volk hierover op 8 juni 1917, ‘is een trein, waarin zich de koningin met gevolg bevond, bij Houten kort voor Utrecht ontspoord. Zeven wagens werden uit de rails geslingerd, de salonwagens waarin zich de koningin bevond, bleef overeind.’

De ravage was enorm en dat er geen doden waren gevallen, was een wonder. Nederland was ontsnapt aan een nationale ramp, want niet alleen was het staatshoofd bijna verongelukt, maar daarbij ook een groot aantal reizigers.

‘Er zijn 26 personen gewond,’ vervolgde Het Volk, ‘doch geen van allen ernstig.’ Opvallend was dat zij volgens de verslaggever allemaal zelf naar station Houten konden lopen een kilometer verderop. En dat terwijl er iemand was, die vier vingers miste! Ook waren er slachtoffers met beenkneuzingen, maar toch ‘konden zij allen loopende naar Houten gaan’.

Dankzij twee ooggetuigenverslagen krijgen we bijna een eeuw later toch een goed idee wat er zich op het moment van ontsporen allemaal afspeelde in de coupés. Dat opeens de koningin op de rails stond, kwam daarbij als een enorme verrassing.

7 juni 1918

Spoorwegongeluk tussen Houten en Schalkwijk 1917

still treinramp
Bekijk Video
1 min

Verbandkist
In de Nieuwe Rotterdamsche Courant verklaarde een slachtoffer: ‘In een kort oogenblik was het gebeurd: de coupé’s schoren in elkaar, de ruiten sprongen stuk en de trein stond stil. In onze coupé zaten vier heeren en een dame: we waren als het ware in elkander gestrengeld en konden ons slechts met veel moeite en kalmte bevrijden.

De middelste wagens waren ontspoord, de voorste restauratie- en D-wagens niet; van den koninklijken wagen stonden de voorste vier wielen in het zand, de achterste vier op de rails. Een rail was totaal uiteengebroken en de weg dus geheel versperd. De andere rail bleef ongeschonden.

De Koningin gaf dadelijk order de verbandkist naar buiten te brengen. Zij begaf zich zelf onder de menschen, die over het algemeen bewonderenswaardige kalmte aan den dag legden, en hielp de gewonden verbinden.'

spoorwegongeluk

Water!
In de Telegraaf werd een Engelse reiziger aan het woord gelaten, die diep onder de indruk was van Wilhelmina. “Het zal goed half vier zijn geweest, toen we met een 70 KM-vaart Culemborg achter ons lieten. Ik zat in de restauratiewagen, die slechts door een postrijtuig van de locomotief gescheiden was; achter den restauratiewagen volgden een rijtuig 1e en 2e klasse, vervolgens drie wagons derde klasse en daarachter de twee Koninklijke rijtuigen. Even voorbij de halte Schalkwijk werd de trein hevig door elkaar geschud en voelden we sterk remmen. Het schor, knarsend gekraak kan hoogstens een minuut geduurd hebben.

We stonden stil. Ik slak mijn hoofd uit een raampje, maar kon door de zware stofwolken nauwelijks ontwaren wat er gebeurd was. Toen ik de restauratiewagen verlaten had, drongen uit den chaos van ijzer en hout hulpkreten tot mij door. “Water! Water!”

Rechts van de spoorbaan zag ik een wachthuisje met een pomp staan. Onder den indruk van het oogenblik scheen ik geheel over mijn zenuwen heen te zijn. Bij de pomp stonden vier emmers, twee met vuil water, een mét wasgoed en een leege. De laatste was echter lek. Ik gooide het waschgoed in deze emmer, spoelde de andere emmer om, pompte haar vol en begaf me met een beker, die aan de pomp hing, weer naar de ruïne.

Een vrouw stapte juist uit een der rijtuigen. Werktuiglijk bood ik haar de beker water aan. “Eerst de gewonden,” luidde het kalm en beslist. Tóén herkende ik haar plotseling: Het was uw Koningin!"

Mr. Redfern vervolgde daarop vol bewondering: “Zij gedroeg zich als een lady in den meest verheven zin van het woord. Wij Engelschen zijn een flegmatiek volk, maar als zij de Koningin van Engeland ware geweest, zouden wij haar in een Jubel van nationalen trots op de schouders hebben gedragen!”

treinongeluk 1917 2

Onderzoek
Na onderzoek bleek dat door de hitte – het was warm die dag – de rails was uitgezet, alhoewel niet iedereen met die verklaring kon leven. Het ongeluk gebeurde namelijk op een recht stuk, en volgens sommige specialisten telt dat probleem dan minder. De Tilburgsche Courant bijvoorbeeld noemde daarom iets heel anders: ‘Schromelijke verwaarloozing van het onderhoud. Een ongeluk, dat tot een nationale ramp had kunnen worden. Dat de Koningin van Nederland tot slachtoffer had kunnen maken! Dat honderden gezinnen in rouw en droefheid had kunnen dompelen.’

Ook kwam als verklaring dat de volgorde van wagons niet klopte: eerste de lichte wagens en dan de zware. In Zuid-Afrika zou eind negentiende eeuw op dezelfde manier een trein zijn ontspoord, omdat die door de foute constructie was gaan zwieperen.

Hoe dan ook: op het nippertje was alles goed gegaan, waardoor Juliana niet als achtjarige haar moeder al hoefde op te volgen. Kijk zelf op de filmbeelden om te zien dat iedereen in die trein inderdaad ontzettend veel geluk heeft gehad die dag.

Credits
  • Jurryt van de Vooren

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: