Meer geschiedenis? Kijk op NPOKennis.nl
↳ Enter om te zoeken
17 januari 2017

Orde Baru - deel 1 (NTS, Willem Oltmans - 17 januari 1967)

s
Bekijk Video
32 min

De in New York woonachtige Willem Oltmans was ook toen al een omstreden journalist. Dat kwam vooral omdat hij zich, veelal buiten Nederland verblijvend, niets aantrok van de Nederlandse gevoeligheid ten aanzien van de koloniale gevoeligheden en de kwestie Nieuw Guinea. Erg populair was Oltmans derhalve niet bij de Nederlandse overheid. Maar hij had uitstekende contacten met de Indonesische machthebbers, waaronder de opzij geschoven president Soekarno. Daarnaast wist Oltmans de nieuwe machthebber Suharto te verleiden tot zijn allereerste tv-interview (in de documentaire helaas alleen in het Indonesisch – zonder ondertiteling), iets wat het Amerikaanse NBC en vele andere tv-stations niet was gelukt. Ook een oud-gediende als Mohammed Hatta en de kritische journalist Mochtar Lubis, die onder Soekarno tien jaar gevangen had gezeten.

De documentaire werd in Nederland met gemengde gevoelens ontvangen. De eerste controverse betrof het vele geld, dat de reportage gekost zou hebben: liefst 50.000 gulden. Daar werden zelfs Kamervragen over gesteld. Bovendien was men feitelijk niet zo geïnteresseerd in het nieuwe Indonesië en overheerste het oude anti-Soekarno sentiment.

Toenmalig coupleider generaal Soeharto, geïnterviewd door Willem Oltmans (dec. 1966)
Soeharto © still NTS

De Tijd positief over documentaire

Eén van de weinig kranten die positief over de documentaire schreef, was –opvallend- het katholieke dagblad De Tijd. Recensent A.K. (Arie Kuiper) schreef al op 16 januari 1967 een uitgebreide voorbeschouwing, die het waard is in zijn geheel over te nemen:

"Woensdag brengt de NTS via Nederland 1 het eerste deel van een tweedelige reportage over het huidige Indonesië. De opnamen voor deze reportage werden gemaakt door een NTS-cameraploeg. die hiervoor drie weken in Djakarta verbleef. Verslaggever — in opdracht van de NTS — was de in New York wonende Nederlandse journalist Willem L. Oltmans.

Over deze zaak is nogal wat te doen geweest, omdat tienduizenden guldens zouden zijn uitgegeven voor een opdracht, die in feite mislukt zou zijn. Een Kamerlid stelde hierover zelfs vragen aan de minister. De bewindsman liet zich op zijn beurt hierover nader informeren bij de NTS. Deze heeft inmiddels rapport uitgebracht. Een reactie van de bewindsman hierop is tot nog toe uitgebleven.

De tweedelige documentaire is getiteld „Orde Baru" (Nieuwe Orde). Onder deze titel wordt de stand van zaken in Indonesië behandeld, zoals deze zich openbaart, een jaar na de staatsgreep van oktober 1965. Na enige vertraging bij het verstrekken van de visa in Bangkok ondervond de Nederlandse televisieploeg van de Indonesische autoriteiten grote medewerking aldus de NTS. De equipe werd enige malen informeel en bijzonder gastvrij ontvangen door de president. Verslaggever Oltmans heeft in totaal ongeveer twintig uur met Soekarno kunnen spreken. Niettemin bleef het moeilijk hem te bewegen een vraaggesprek voor de camera toe te staan. Tenslotte ging hij er mee akkoord, dat de geluidscamera zou worden opgesteld tijdens een informele ontvangst van enkele ambassadeurs in zijn paleis in Bogor. Het was ook bij gelegenheid van deze ontvangst dat Soekarno zijn voornemen om prinses Beatrix uit te nodigen bekend maakte.

Ondanks de vriendelijke sfeer waarmee de ploeg werd ontvangen, bleek het uitermate moeilijk de voorzitter van het kabinetspresidium, generaal Soeharto, te benaderen. Deze had nog nimmer in een televisie-interview toegestemd en ook nu gaf hij er de voorkeur aan te zwijgen. Kort tevoren had hij zowel de Amerikaanse NBV als een Japanse televisie-maatschappij geweigerd. Na veler bemiddeling kreeg Oltmans op de laatste dag van het verblijf toestemming.

Voor de voormalige vIce-president Mohammed Hatta was het de eerste maal na de mislukte staatsgreep, dat hij voor de camera's verscheen. Ook hij verschijnt woensdag In de uitzending. Generaal Nasoetion verontschuldigde zich met drukke bezigheden. Hij beantwoordde de vragen schriftelijk. Voorts komt aan het woord de journalist Mochtar Loebis, wiens krant “Indonesia Raja" door Soekarno werd opgeheven. Loebis zelf heeft tien jaar gevangen gezeten. Hij stelt pogingen in het werk zijn krant opnieuw uit te geven."

"Was het niet geweldig hem te horen opscheppen in dat brauwende, maar stylistisch perfecte Nederlands van hem"

"arme drommel"

De recensie over de documentaire verscheen op 19 januari 1967 in De Tijd. Ook die nemen we hier in zijn geheel over:

Voortreffelijk filmverslag


"ENKELE KRANTEN hebben bericht dat de NTS nogal teleurgesteld was over het materiaal, dat een cameraploeg en de veelbesproken journalist Willem Oltmans eind verleden jaar terugbrachten van een reportagereis naar Indonesië. Ze hadden speciaal het proces-Soebandrio moeten filmen, maar daarvan was niets terecht gekomen. Er waren verhalen dat de reis tienduizenden guldens had gekost maar niets had opgeleverd. Wij weten niet hoeveel geld de NTS in deze onderneming heeft gestoken en het kan ons ook niet schelen. Feit is in ieder geval dat het geen verloren reis is geweest, want het filmverslag dat ons gisteravond werd voorgezet was zonder meer fascinerend. Een uitgebreide reportage over het proces-Soebandrio had nauwelijks beter kunnen zijn dan dit.

President Soekarno, door Oltmans geïnterviewd, was uitstekend op dreef. Men werd opnieuw geboeid door het raadsel van deze man, die terecht van zichzelf vaststelde dat hij een grootse prestatie heeft geleverd door één natie te maken van de drieduizend Indonesische eilanden en die tevens, als de grootste politieke charlatan van zijn tijd, zijn land met open ogen naar de economische en — bijna — politieke afgrond voerde. Was het niet geweldig hem te horen opscheppen in dat brauwende, maar stylistisch perfecte Nederlands van hem, waarbij hij beleefdheidshalve sprak over tweeëneenhalve eeuw buitenlandse (niet: Nederlandse) overheersing? Zelfs een Nederlandse uitdrukking als „arme drommel" vloeit hem nog zonder mankeren uit de mond.

Er was veel boeiends in deze film, die terecht was gelardeerd met frappante historische journaal-opnamen. De journalistieke reus Mochtar Loebis kwam uitgebreid aan het woord. Ook waren wij in de gelegenheid opnieuw het diplomatieke talent van generaal Soeharto te bewonderen, die speciaal voor de Nederlandse t.v. kwam vertellen hoe zijn verhouding met Soekarno is. Hij sprak zeer correct over de president en men zou hem bijna een stroopsmeerder noemen, ware het niet dat hij inmiddels zeer duidelijk maakte, dat het tevens zijn taak is de president goed in de hand te houden en er voor te zorgen dat hij precies doet wat hem wordt gezegd. Dit gesprek met Soeharto maakte alles, maar dan ook alles duidelijk over de nieuwe machtsverhoudingen in Indonesië. Het was voortreffelijk. Wij krijgen nog een tweede aflevering te zien van dit filmverslag. Als die even goed is als de eerste had de reis wel een ton mogen kosten. A.K."

17 januari 2017

Orde Baru - deel 2 (NTR, Willem Oltmans - 25 januari 1967)

s
Bekijk Video
32 min
Soekarno, geïnterviewd door Willem Oltmans (1966)
Soekarno (still uit film) © still NTS
Credits
  • Marnix Koolhaas

Vragen?

Heeft u vragen, ideeën of opmerkingen?

Neem dan contact op met de redactie: