Martin Luther King preekte in 1964 in Amsterdam

Martin Luther King was een halve eeuw geleden een wereldberoemde verschijning door zijn geweldloze strijd tegen het racisme in de Verenigde Staten. Door zijn werk was hij al voorgedragen voor de Nobelprijs voor de Vrede, die hij in 1964 daadwerkelijk kreeg toegewezen. Het trok daarom de nationale aandacht toen bekend werd dat hij een bezoek zou brengen aan ons land. ‘De bekende baptisten-predikant en negerleider uit Amerika,’ schreef de Leeuwarder Courant op 17 maart 1964, ‘heeft een uitnodiging aanvaard om mee te werken aan de grote baptisten-wereldconferentie, die van 12 - 16 augustus a.s. in Amsterdam wordt gehouden.’

De preek zou op zondag 16 augustus om 10 uur in de ochtend worden gehouden in de RAI. Op 15 maart 2007 maakte Andere Tijden een uitzending over King, waarbij onder meer werd gesproken met dominee M.G. Boeschoten als één van de mannen die King naar Nederland haalde. In de uitzending zei Boeschoten: “Ik was in Amsterdam nu eenmaal de plaatselijke predikant en daarom de aangewezen man om één en ander mee te organiseren op lokaal niveau.”

Opvallend genoeg had King in die jaren ook nog wat zieltjes te winnen onder de baptisten zelf. Boeschoten: “De baptistenkerk heeft zijn aanhang altijd vooral in Amerika gehad en eerlijk gezegd vonden veel van de baptistenleiders de rassenscheiding niet zo heel erg. De kerken waren wit of zwart en dat was volgens velen goed. Dat wij, de Europese baptistenleiders, King als trekpleister naar Amsterdam haalden, was toch ook wel bedoeld als een lichte correctie naar de Amerikaanse baptisten.”

King realiseerde zich dat overigens uitstekend, waardoor hij juist de preek in Amsterdam heel strategisch gebruikte. “We hadden nog steun van de kerken in het Zuiden nodig,” zei Andrew Young hierover, in die tijd secretaris en rechterhand van King. Dat zou King kunnen bewerkstelligen als belangrijkste spreker op een Europees Baptisten Congres. “Religie en politiek zijn niet te scheiden”, volgens Young.

Het bleef echter tot het laatste moment onduidelijk of de preek daadwerkelijk door zou gaan, omdat King aan de lopende band werd opgepakt door de Amerikaanse politie. In de voorgaande jaren had hij maar liefst vijftien keer gevangen gezeten. Dat hij tijdens het Amsterdamse congres in de gevangenis zou zitten, werd daarom ingecalculeerd door de organisatoren.

Toch arriveerde King geheel volgens afspraak op tijd op Schiphol. Er was alleen een probleem: het ene deel van de baptistendelegatie was de weg kwijt geraakt en het andere deel had autopech. Zo was er dus niemand om de wereldberoemde spreker te ontvangen! Pas na een klein half uur kwamen eindelijk de organisatoren binnen.

King en zijn meegereisde secretaris Young kregen 's avonds alsnog een welkomstdiner met Nederlandse baptistenleiders. Op het menu stond bloemkool met een zacht-zure saus. Tegen Andere Tijden vertelde Young dat hij na het eten King had overgehaald om een wandeling over de Wallen te maken. “Ik vond dat je moet zien waar je over praat en haalde hem over. Bovendien weet niemand hier wie je bent, voegde ik er nog aan toe.” King stemde in, maar na twee stappen op de Wallen werd hij al herkend. “Hebben we daar niet onze Broeder King?”

Als vanzelfsprekend maakte King meer indruk met zijn preek in de RAI dan met zijn korte wandeling over de Wallen. Zijn toespraak werd zelfs uitgezonden. ‘Zondagmorgen waren de t.v.-kijkers in Nederland, Duitsland, Denemarken en Zweden in de gelegenheid de rede van dr. Martin Luther King in het RAI-gebouw te Amsterdam mee te maken,’ aldus het Nieuwsblad van het Noorden een dag later in een bespreking. ‘Het was een indrukwekkende belevenis de bezielende woorden van deze grote (geweldloze) voorvechter voor gelijkstelling van de negers en de blanken te horen uitspreken in een hem welgezinde blanke omgeving. Overheersend en niet mis te verstaan was zijn ernstige kritiek op de status-quo-instelling van de kerk. De t.v.-overbrenging was uitstekend. Sober registreren met eenmaal een wat grotere close-up was in dit geval de aangewezen weg.’

Het Vrije Volk was onder de indruk van de woorden. ‘Het was alsof dr. King over de hoofden van 5000 mannen, vrouwen en (vele) jongeren heen zich tot alle mensenkinderen richtte toen van zijn krachtig gevormde lippen deze woorden vloeiden: “Wij hebben leren zwemmen als vissen, en vliegen als vogels, maar wij hebben nog niet geleerd op aarde als broers en zusters met elkaar te lopen.” Toch heeft dominee King ook kunnen vertellen, dat steeds meer blanke christenen in het laatste half jaar de negers steun komen bieden.’

Nog diezelfde avond keerde een zichtbaar vermoeide King terug naar de VS. Inmiddels had hij nog een uitnodiging gekregen om naar Amsterdam te komen, omdat de Vrije Universiteit hem een eredoctoraat wilde verlenen voor de sociale wetenschappen. ‘Wij hopen dan ook van harte dat Martin Luther King op 20 oktober naar Amsterdam zal komen voor de erepromotie,’ zei de VU in een verklaring. En dat deed hij, zoals blijkt uit deze filmbeelden.