Verdwenen in de oceaan

Op woensdag 13 augustus 1958 zwaait Johan van Haaster zijn broer Nico en diens kersverse vrouw Cecilia uit op Schiphol. De reis gaat naar Amerika, waar het stel een bollenkwekerij wil gaan beginnen. Nico is alleen even terug naar de bloemenstreek gekomen om te trouwen, twaalf dagen daarvoor. Zijn broer Johan nu: “Ze vlogen naar New York en maakten een tussenstop op Shannon Airport in Ierland. Daar hebben ze nog een kaartje gestuurd, dat de postbode later haast niet durfde te bezorgen.”

De KL-607 E is een extra vlucht die in de drukke zomermaanden tussen Amsterdam en New York vliegt, met tussenstops in Ierland en Canada. Na de tussenlanding in Ierland is er geen vuiltje aan de lucht. De gezagvoerder van de Hugo de Groot heeft om 03.39 uur nog contact met de verkeerstoren in Shannon. Daarna blijft het stil.

Pas na enkele uren wordt een zoekactie in gang gezet, maar dan meldt de verkeersleiding in aankomstplaats Gander, in Canada, dat er contact is geweest met het toestel. De zoekactie wordt gestaakt. Pas om 8.47 uur, vijf uur na het laatste contact, wordt de zoekactie toch weer opgestart als blijkt dat de informatie vanuit Gander niet klopt. Vliegtuigen van de RAF vliegen uit over de Atlantische Oceaan. Schepen in de omgeving worden gevraagd uit te zien naar het toestel.

De KLM heeft op dat moment de familie van de inzittenden al geïnformeerd dat het toestel wordt vermist. Johan komt na zijn lunch terug op het bloemenbedrijf. “Mijn neefje kwam lijkbleek aangerend en vertelde dat de Hugo de Groot werd vermist.”

De internationale pers pikt het bericht op en journalisten verzamelen zich in havenstad Galway. Daar zullen schepen mogelijke overlevenden van de vliegramp naar het ziekenhuis brengen. Reddingswerker Paddy Clune staat tevergeefs in de haven te wachten. Overlevenden zijn er niet.

Zo’n 120 mijl uit de Ierse kust worden wrakstukken gevonden. Toegesnelde schepen vissen vliegtuigstoelen uit het water, ontzielde lichamen en lichaamsdelen. Scheepsjongen Johnny Reck tuurt vanaf een passagiersschip door de donkere nacht. Het rampgebied is verlicht door de RAF-vliegtuigen. “Het was een vreselijk gezicht Kleine reddingsbootjes met daarin opeengestapelde lichamen probeerden bij ons langszij te komen om de lading over te geven. Maar de zee was te wild. Overal was bloed.”

Drie dagen na de ramp komen de eerste schepen naar Galway om overleden passagiers en stoffelijk overschotten naar het ziekenhuis te brengen voor autopsie. Van de 99 inzittenden worden 34 lichamen geborgen. Slechts twaalf slachtoffers kunnen worden geïdentificeerd, onder wie baby Bernadette, slechts negen maanden oud. Clune ziet nog haarscherp voor zich hoe hij het kleine meisje in zijn handen had.

Op 23 augustus 1958 ligt in Galway het openbare leven stil tijdens de rouwplechtigheid en begrafenis van de vliegrampslachtoffers. In een lange stoet trekken de kisten door het centrum van de stad. Kinderen zitten op hun blote knieën als de stoet hen passeert.

Tot op de dag van vandaag liggen de graven op een prominente plek op de gemeentelijke begraafplaats. Voor het geïdentificeerde baby’tje is een apart graf gemaakt. Hier worden nog steeds bloemen neergelegd.

Het onderzoek naar de ramp duurt lang, de oorzaak wordt niet gevonden. De wildste geruchten verschijnen in de media. Was er soms sprake van een bomaanslag of sabotage?

In 1961 komt de Raad voor de Luchtvaart met een rapport. De oorzaak kan niet onomstotelijk vast komen te staan. Een explosie of brand kan worden uitgesloten omdat op geen enkel teruggevonden vliegtuigonderdeel brandsporen gevonden zijn, ook niet op de slachtoffers. Vermoedelijk is het toestel met een klap op het wateroppervlak terechtgekomen. Een mogelijke oorzaak is een defect aan één van de propellermotoren.

Nabestaanden van de ramp moeten het dus doen met de ‘meest waarschijnlijke oorzaak’. Wat er precies is gebeurd blijft gissen. Johan van Haaster heeft een brief van de KLM bewaard met de officiële bevestiging dat zijn broer aan boord zat van het verongelukte toestel en dat bij dat ongeluk geen overlevenden zijn. “Die brief kon ik gebruiken als overlijdensakte om alle activiteiten van mijn broer in de VS stop te zetten. Meer had ik niet.” Van Johans kersverse schoonzus wordt wel het paspoort terug gevonden, samen met een door water beschadigde trouwfoto.

Regie: Reinier van den Hout
Tekst en research: Maarten Blokzijl

Uitzending: do 22 mei 2014, 21.30 uur, Nederland 2.